De basisprincipes van gedragseconomie begrijpen

Gedragseconomie herschrijft de regels van traditionele financiën en combineert psychologie met financiële beslissingen om te onthullen waarom we vaak tegen onze eigen belangen in handelen.

Het gaat niet alleen om cijfers; Het gaat over de rommelige, menselijke kant van keuzes: impulsen, vooroordelen en emoties die ons financiële leven sturen.

Dit vakgebied zet vraagtekens bij de ouderwetse aanname dat we allemaal rationele rekenaars zijn en biedt een scherper perspectief op het begrijpen van gedrag in de echte wereld.

Waarom geven we geld uit aan een flitsende auto, maar sparen we niet voor ons pensioen?

Laten we dieper ingaan op de kerngedachten, belangrijke concepten bespreken en onderzoeken hoe dit vakgebied slimmere financiële strategieën vormgeeft.

Gedragseconomie probeert in essentie de kloof te dichten tussen theoretische modellen en daadwerkelijk menselijk gedrag. Daarmee is het een essentieel studiegebied in het huidige financiële landschap.

De mens achter de portemonnee

De traditionele economie schildert mensen af als ‘homo economicus’: rationele wezens die altijd hun nut maximaliseren.

De gedragseconomie lacht om dat idee.

Mensen wegen niet zomaar alle opties af; Ze laten zich leiden door gevoelens, snelle oplossingen en sociale druk.

Stel je een klant voor die tijdens de Black Friday-uitverkoop op de gok een tv met korting koopt die hij eigenlijk niet nodig heeft, omdat hij bang is iets mis te lopen.

Dit is geen logica, dit is psychologie.

In dit vakgebied worden deze eigenaardigheden bestudeerd en wordt getoond hoe mentale shortcuts, of heuristiek, vaak leiden tot voorspelbare fouten.

Een hoeksteen is verliesaversie, waar verliezen twee keer zo pijnlijk zijn als winsten prettig voelen.

Uit een onderzoek uit 2021 van Kahneman en Tversky bleek dat mensen 2,5 keer vaker een $100-verlies kunnen vermijden dan een $100-winst kunnen najagen.

Dit verklaart waarom beleggers zich vastklampen aan dalende aandelen, in de hoop om quitte te spelen, in plaats van hun verliezen te beperken.

Emoties, niet spreadsheets, zijn de drijfveer bij de beslissing.

Als we dit begrijpen, kunnen we betere financiële duwtjes in de rug ontwerpen, zoals automatisch doorrollen in 401(k)-plannen, waarbij de spaargelden worden vergroot door gebruik te maken van de traagheid.

Als mensen deze psychologische factoren herkennen, kunnen ze beter geïnformeerde financiële beslissingen nemen. Dit leidt uiteindelijk tot een betere financiële gezondheid.

Waarom we onze financiële doelen saboteren

Heb je je ooit afgevraagd waarom goede voornemens om meer te sparen in februari al in duigen vallen?

Gedragseconomie wijst erop huidige vooringenomenheidonze neiging om directe bevrediging boven beloningen op de lange termijn te stellen.

Het is alsof je een zoete donut verkiest boven een sessie in de sportschool, ook al weten we beter.

Deze vooringenomenheid leidt tot schulden op creditcardbasis: het swipen voelt nu pijnloos, maar de rekening komt later.

Stel je bijvoorbeeld Sarah voor, een 30-jarige lerares die geld wil sparen voor een huis.

Ze stelt zichzelf een maandelijks doel van $500, maar geeft toch geld uit aan concerten en afhaalmaaltijden, denkend: "Volgende maand bespaar ik wel."

Haar brein verlangt naar de onmiddellijke buzz, waardoor haar grotere droom op de achtergrond raakt.

Om dit tegen te gaan suggereert de gedragseconomie ‘commitment devices’.

Met apps als Acorns rond je aankopen af en investeer je het wisselgeld, waardoor sparen een fluitje van een cent wordt.

Een andere tactiek is het visualiseren van toekomstige beloningen. Onderzoek toont aan dat mensen meer sparen als ze oudere foto's van zichzelf zien. Zo kunnen ze de keuzes van vandaag koppelen aan de keuzes van morgen.

Met deze tools worden niet alleen budgetten aangepast; Ze veranderen de manier waarop we over geld denken.

Als mensen inzicht hebben in deze vooroordelen, kunnen ze effectievere spaarstrategieën ontwikkelen die aansluiten bij hun doelen op de lange termijn.

+ Wat is BBP en waarom is het belangrijk?

De kracht van sociale normen

Mensen zijn sociale wezens en gedragseconomie laat zien hoe groepsdruk financiële keuzes beïnvloedt.

Wij zijn niet zomaar individuen die met cijfers bezig zijn; Wij worden beïnvloed door wat anderen doen.

Als uw collega's met nieuwe gadgets pronken, voelt u zich misschien gedwongen om uw telefoon te upgraden, zelfs als dit wat te krap voor uw budget is.

Dit kuddegedrag veroorzaakt marktzeepbellen. Denk aan de GameStop-aandelengekte in 2021, waarbij de door Reddit aangewakkerde hype de prijzen de pan uit liet rijzen, wat in strijd was met de fundamentele principes.

Sociale normen kunnen ook ten goede worden ingezet.

Zo sturen nutsbedrijven rapporten waarin jouw energieverbruik wordt vergeleken met dat van je buren, om je zo aan te sporen energie te besparen.

Uit een experiment van Opower uit 2018 bleek dat huishoudens hun energieverbruik met 2% konden verlagen bij vergelijking met andere merken.

Dit gaat niet om beschamen; Het gaat erom dat we inspelen op onze behoefte om erbij te horen.

Financiële apps zouden dit kunnen overnemen en gebruikers laten zien hoe hun spaargeld zich verhoudt tot dat van anderen, om zo hun motivatie te stimuleren.

Door sociale vergelijkingen in te zetten, kunnen we een omgeving creëren die beter financieel gedrag stimuleert en collectieve vooruitgang stimuleert.

Tabel 1: Belangrijkste concepten uit de gedragseconomie

De rol van framing bij keuzes

De manier waarop informatie wordt gepresenteerd of gekaderd, heeft een grote invloed op beslissingen.

Uit gedragseconomie blijkt dat de formulering van belang is.

Een korting die wordt geformuleerd als ‘bespaar $20’ voelt minder aantrekkelijk dan ‘vermijd een toeslag van $20’.

Daarom zijn marketeers zo dol op ‘aanbiedingen met een beperkte tijd’: ze creëren urgentie.

Denk aan Tom, een kleine ondernemer die een zorgverzekering afsluit.

Plan A zegt: “90% overlevingskans”; Plan B zegt: “10% sterftecijfer.”

Hoewel ze identiek zijn, kiest Tom voor Plan A, omdat ‘overleven’ veiliger klinkt.

Door te kaderen wordt zijn perceptie omgedraaid.

Dit inzicht verandert financiële communicatie.

In plaats van te zeggen: "U ontvangt 5% rente", zouden banken kunnen zeggen: "Uw geld groeit 5% sneller."

Ook overheden maken gebruik van framing: belastingteruggaven die als ‘bonussen’ worden bestempeld, stimuleren de uitgaven meer dan belastingteruggaven die als ‘restituties’ worden bestempeld.

De truc is om de kaders af te stemmen op de gewenste resultaten, of het nu gaat om het vergroten van de spaargelden of het terugdringen van schulden.

Als je begrijpt wat framing inhoudt, kunnen mensen effectiever financiële beslissingen nemen. Zo weten ze zeker dat ze keuzes maken die aansluiten bij hun doelen.

Aandringen op betere resultaten

Heeft u zich ooit zelf ingeschreven voor een pensioenregeling op uw werk?

Dat is een duwtje, een subtiele duw in de richting van betere keuzes zonder de vrijheid te beperken.

Voorstanders van gedragseconomie zijn voorstanders van nudges, omdat ze met de menselijke natuur samenwerken, en niet ertegen.

Het Britse beleid voor automatische pensioeninschrijving uit 2012 zorgde ervoor dat het aantal deelnemers in vijf jaar tijd steeg van 61% naar 83%, wat hun kracht bewijst.

Nudges zijn niet manipulatief; Het zijn een soort vangrails die ons langs onze vooroordelen heen loodsen.

Maar nudges zijn niet waterdicht.

Overmatig gebruik kan leiden tot scepsis: te veel pop-upherinneringen kunnen ertoe leiden dat gebruikers ze negeren en zich er niet meer aan houden.

De kunst is om de juiste balans te vinden: zorg dat de boodschap duidelijk, relevant en actueel is.

Een budgetteringsapp zou bijvoorbeeld een bericht kunnen sturen in de trant van: 'Je bent nog maar $50 verwijderd van je spaardoel deze maand, ga zo door!'

Het is bemoedigend en niet prekerig.

Door nudges in te bouwen in de dagelijkse financiële praktijk, kunt u de besluitvorming aanzienlijk verbeteren en betere financiële resultaten behalen.

++ Hoe u in uzelf kunt investeren: het beste rendement dat u ooit zult krijgen

Tabel 2: Nudges in actie

De emotionele achtbaan van de markt

Ook financiële markten zijn niet immuun voor menselijke eigenaardigheden.

Gedragseconomie verklaart waarom aandelenkoersen zo sterk schommelen op nieuws dat er nauwelijks toe doet.

Beleggers reageren overdreven op krantenkoppen, gedreven door beschikbaarheidsbias—te veel gewicht toekennen aan recente of levendige informatie.

Als de CEO van een techgigant niest, kan de koers dalen. Niet omdat dat logisch is, maar omdat angst zich snel verspreidt.

De financiële crisis van 2008 liet dit zien: paniek, en niet alleen fundamentele factoren, voedden de crash.

Beschouw de markt als een druk theater.

Eén kreet ‘vuur’ (slecht nieuws) veroorzaakt een stormloop, zelfs als er alleen maar rook is.

Deze analogie laat zien hoe emoties marktbewegingen versterken.

Slimme investeerders maken gebruik van gedragsinzichten om kalm te blijven: ze kopen wanneer anderen in paniek raken en verkopen wanneer de hebzucht het hoogst is.

Hulpmiddelen zoals robo-adviseurs, die werken met algoritmes, helpen emotionele valkuilen te omzeilen.

Wanneer beleggers de emotionele drijfveren achter marktbewegingen herkennen, kunnen ze rationelere keuzes maken en de impact van angst en hebzucht verminderen.

Kunnen we onze vooroordelen te slim af zijn?

De grote vraag is: als we weten dat ons brein ons voor de gek houdt, kunnen we het dan te slim af zijn?

Gedragseconomie diagnosticeert niet alleen problemen; het biedt oplossingen.

Bewustwording is de eerste stap: het herkennen van vooroordelen zoals overmoed (denken dat je een genie bent in het selecteren van aandelen) helpt je om even stil te staan en te reflecteren.

Stap twee is structuur: automatiseer goede gewoontes, zoals maandelijkse investeringen, om verleidingen te omzeilen.

Stap drie is leren van anderen: mentoren en communities kunnen je verantwoordelijk houden.

Neem bijvoorbeeld budgetteringsapps zoals YNAB (You Need A Budget).

Ze houden niet alleen de uitgaven bij; Ze maken van sparen een spelvorm en een uitdaging.

Gebruikers melden dat ze jaarlijks 6% meer besparen, volgens een onderzoek uit 2023 van YNAB.

Dit is geen magie. Het is psychologie die ten goede wordt ingezet.

Het addertje onder het gras? Geen enkel hulpmiddel werkt als je het negeert.

Discipline is nog steeds belangrijk.

Door inzicht te krijgen in onze cognitieve vooroordelen en praktische strategieën toe te passen, kunnen we onze financiële besluitvorming verbeteren en ons algehele financiële welzijn verbeteren.

De toekomst van financiële beslissingen

Gedragseconomie verandert de financiële wereld, van politiek tot persoonlijke budgetten.

Overheden stimuleren burgers in de richting van betere pensioenen; apps maken sparen leuk; beleggers vermijden emotionele valkuilen.

Maar de echte kracht van het vakgebied ligt in empowerment.

Als we begrijpen waarom we slechte keuzes maken, kunnen we betere keuzes maken. Dat doen we niet door robots te worden, maar door onze menselijke eigenaardigheden te omarmen.

Dus de volgende keer dat u in de verleiding komt om geld uit te geven of juist te beleggen tijdens een dip op de markt, vraag uzelf dan af: is dit mijn brein dat me voor de gek houdt?

Die pauze, dat moment van helderheid, is de gedragseconomie aan het werk: het begeleidt u naar een slimmere, rijkere toekomst.

Naarmate we de wisselwerking tussen psychologie en financiën verder onderzoeken, kunnen we innovaties verwachten die onze financiële besluitvormingsprocessen verder verbeteren.

Geschreven door Diego Bijgewerkt op 30 april 2025